Afete Müdahale Mahalleden Başlar!

Mahalle Afet Gönüllüleri hareketi, 1999 Marmara Depreminin ardından başlayan bir iyilik hareketi. İstanbul’da Hüseyin Karadayı’nın adımını attığı proje, kısa zamanda il il yayıldı büyük bir gönüllü girişimine dönüştü.

Bodrum; MAHALLE AFET GÖNÜLLÜLERİ ile geçtiğimiz yıl yaşanan büyük orman yangınlarında tanıştı. “Afetlere etkin müdahale mahallelerden başlar” anlayışı ile organize olan bir grup gönüllü, Bodrum’un yerel anlamda ilk örgütlü afet müdahale ekibini kurdu. Şu anda Bodrum’da 100’ün üzerinde mahalle afet gönüllüsü var. Ve bu insanlar, yaşadıkları bölgelerde yangın, sel, deprem, tsunami, enkaz ve daha nice beklenmeyen duruma ilk müdahaleyi gerçekleştirebilen eğitimli gönüllüler! Bu inanılmaz güçlü bir organizasyon ve gerçek anlamda ‘hayat kurtaran’ bir girişim. Dolayısıyla Bodrum’un her mahallesinde etkin hale getirilmesi gerekiyor. Bu ihtiyaçtan yola çıkarak, mahalle afet gönüllüleri hareketinin Bodrum’daki öncüsü Agah Oktay Ateş ile MAG-AME’nin hikayesini konuştuk.

Muğla’nın tarihinde gördüğü en büyük orman yangınlarına gönüllü ve bireysel müdahalede bulunan ‘eğitimsiz’ vatandaşların hem kendi can güvenliklerini hem de müdahaleyi zora düşüren çabası, Agah Oktay Ateş’i MAG-AME’nin Bodrum ayağını kurma konusunda harekete geçirmiş. Ateş, iklim krizi ve getirileri konusunda endişe yaşayan çevre ve tabiat duyarlılığı yüksek bir genç. Dolayısıyla sadece yangınlar değil, Bodrum’un gününü tehdit eden sel ve deprem gibi olası afetlere de yerel düzeyde önlem alınması gerektiğine inanıyor. İşte en başından MAG-AME Bodrum’un hikayesi:

Bodrum’un Mahalle Afet Gönüllüleri nasıl ve ne zaman ortaya çıktı?

Her şey geçen sene yaşadığımız orman yangınları ile başladı. Yangında, herkesin gönüllü ve bireysel olarak alana gittiğini fakat herkesin ‘yalnız’ müdahale etmeye çalıştığını gördük. Ciddi bir koordinasyon eksikliği vardı. Bireysel olarak hareket eden bir arkadaşımız Marmaris yangınında hayatını kaybetti. Kimse aslında tam olarak ne yapacağını bilmiyordu. Bu Bodrum’daki ekibin bir araya gelme nedeniydi.

Bu tür bir organizasyona öncülük etmek, büyük fedakarlık ve çaba gerektirir. Bu genç yaşında, böylesine büyük bir organizasyona nasıl cesaret ettin?

Ben mahalle afet gönüllülerini, üç yıl önce öğrendim. Bunu ciddi anlamda deprem ve sel gibi afetlerin yaşandığı Bodrum’da hayata geçirebileceğimi düşünmüştüm. Nitekim geçen yıl yaşadığımız yangınlar, bu fikrin bir an önce hayata geçirilmesi zorunluluğunu ortaya çıkaran dönüm noktası oldu. Fakat bunların da ötesinde, iklim krizi dediğimiz bir olgu var ve bizler bunun sonuçlarını yaşıyoruz. Doğal afetler, giderek daha fazla hayatımızı etkileyecek ve bizim buna hazırlıklı olmamız gerekiyor. Beni bu girişim için harekete geçiren düşünce buydu.

Şu an AFAD, 911, AKUT gibi zaten kurulmuş afet müdahale organizasyonları var. Bunlara dahil olmak yerine sıfırdan bir ekip oluşturmayı tercih etmenin sebebi nedir?

Bodrum’un kendine özgü mimari yapılanması, afet müdahalesine farklı bakmamız gerektiğini gösteriyor. En azından benim yaşadığım mahallelerde, evler birbirine çok yakın. Neredeyse bitişik nizamda. Olası bir afet anında, kaos yaşanmaması mümkün değil. Dolayısıyla, böyle bir durumda ilk önce hemen yanı başınızdaki komşunuza destek olabilmeniz gerekiyor. Aldığım eğitim nedeniyle ben komşularıma yardım edebilirim fakat bana yardım edebilecek kaç kişi var yaşadığım mahallede? Bunu düşündüğümde, bireysel olarak var olan bir ekibe katılmak yerine, çevremdeki insanları bilinçlendirmenin çok daha mantıklı olduğunu gördüm. Böylece herkes birbirine yardım eli uzatabilecekti.

Ben kontrollü çoğalmadan yanayım. Sisteminiz varsa, çok fazla insanı kontrol edebilirsiniz. Fakat bizim zaten eksikliğini yaşadığımız şey sistemin kendisi! Bu organizasyonlar, son derece büyük ve kalabalık. Söz gelimi bir yangın çıktığında, onların organize olup bölgeye müdahale etmesi zaman alıyor. Fakat mahalledeki ekip, bulunduğu bölgeye en kısa sürede ulaşıp bilgi toplama imkanına sahip. Afet durumunda bu süre inanılmaz bir fark yaratıyor. Nitekim, geçtiğimiz günlerde Gümüşlük’te yaşadığımız yangında, mahalle gönüllülerimizin müdahalesi ile alevleri kısa süre içinde kontrol altına almayı başardık. 

O halde, yerel bir müdahale ekibi, afetin etkilerini en aza indirebilir.

Kesinlikle. Zaten afet ve acil durum müdahalesinde ilk 72 saat çok önemlidir. Bizim amacımız, 72 saat içerisinde dışarıdan malzeme ya da yardım desteğinin ulaşamayacağını varsayarak, mahalle bazında bu ihtiyaçları karşılayabilecek kapasiteye gelmek. Herkes kendi mahallesini tanır. Komşularını tanır, yollarını herkesten daha iyi bilir. Acil bir durumda mahalle sakinlerini organize edebilecek bilgiye sahiptir. MAG-AME’nin kuruluş amacı, işte bu organizasyonu sağlamaktır.

Bir ya da iki kişiyle başladınız, kısa sürede büyük bir ekip oldunuz. Bu süreç nasıl gerçekleşti?

Önce hayal ettik, sonra gerçekleşene kadar istikrarlı bir şekilde çalıştık. Gerekli görüşmeleri yapıp organizasyonumuzu kurduk. Önce kendi çevremden ve mahallemden başladım. AFAD’ın gönüllülük projesine dahil olarak, online eğitimler aldık. Komşudan komşuya, mahalleden mahalleye ulaştık. Böyle bir haberleşme ağımız oluştu. Daha sonra bunu Mahalle Afet Gönüllüleri projesiyle birleştirip, insanlara bireysel olarak ulaşarak çekirdek kadroyu kurduk.

Kurumlardan destek aldınız mı?

Bodrum Belediyesi ile işbirliği protokolü imzaladık. Malzeme konusunda bize destek oluyor Belediye. İnsanlara duyurma anlamında da aynı şekilde etkili oldu. Bilboardlar ve sosyal medya aracılığıyla pek çok kişiye ulaştık. Başvurular geldi, online eğitimler alındı. Gönüllülerimiz sisteme dahil olmaya devam ediyor.

Bir mahalle afet gönüllüsü olmak için hangi eğitimleri almak gerekiyor?

Afet Bilinci, Afet Farkındalık, Enkaz ve Tahkimat, Sel-Yangın, İlkyardım ve Afet Psikolojisi eğitimlerini almanız gerekiyor. En önemlisi de afet psikolojisi eğitimi. Gönüllülerimizin tamamı bu 36 saatlik eğitimden geçiyor. Bu sayede Mahalle Afet Gönüllüsü oluyor.  Bunun dışında, Acil Müdahale ve MAG Arama Kurtarma Acil Müdahale Ekiplerimiz var. Bu iki ekip, afet anında AFAD’a bağlı olarak görev yapıyor.

Olmasın ama diyelim ki Bodrum’da bir deprem yaşadık. Mahalle Afet Gönüllüleri olarak ilk andan itibaren nasıl müdahale edeceksiniz?

Her mahalledeki toplanma alanları AFAD tarafından belirlenmiş durumda. MAG ekipleri, bulundukları mahallede acil durum koordinasyonunu yapmak üzere eğitiliyorlar. O mahallede zarar ne ölçüde? Kaç hane yıkılmış ya da etkilenmiş? En acil ihtiyaç duyulan malzemeler ne? Yaşlı ve engelli kişiler hangi evlerde yaşıyor? Ailelerinden ayrı düşen çocuklar nerede barındırılacak? Bu çocuklar ailelerine nasıl ulaştırılacak? Biz zaten o mahallede yaşayan insanlar olduğumuz için, durum bilgisini rapor haline getirmekte zorlanmıyoruz. Bu raporu, bir üst makama yani Kaymakamlık koordinasyonu ile AFAD’a ve oluşturulan kriz masasına iletiyoruz. Afet anında tüm haberleşme sisteminin çökme ihtimali olduğundan, telsiz haberleşmesiyle kesintisiz iletişim kurabiliyoruz. Bu arada afetlerde istenmeyen durumlarla da karşılaşılıyor. Yağma, hırsızlık, çocuk kaçırma gibi olayların yaşanmaması için de bu durum bilgisine ve raporlamaya çok fazla ihtiyaç duyuluyor. Bu durumda bizler kolluk kuvvelerine de yardımcı olmaya çalışıyoruz. Zaten şu anda Bodrum’da AFAD tarafından akreditasyonu verilen tek acil müdahale ekibi biziz. Önümüzdeki günlerde hafif arama kurtarma ve kentsel arama kurtarma akreditasyonlarımızı da alacağız. Muğla’da ileri düzey akredite olacağız. O zaman sahada daha aktif bir şekilde görev alacağız.

Mahalle Afet Gönüllüsü olmak için ne gibi kriterlere sahip olmak lazım?

18-65 yaş arası herkes gönüllümüz olabilir.  36 saatlik bir eğitim sonucunda Mahalle Afet Gönüllüsü olabiliyorsunuz. Mahallesinde sabit kalmak istemiyorsa, ileri düzey eğitim almak istiyorsa 220 saatlik ileri düzey eğitim vererek acil müdahale ekibimiz içinde görev veriyoruz. Bizde eğitim bitmez. Eğitim, eğitim, eğitim…

Eğitimler teorik mi uygulamalı mı?

Online ve yüz yüze eğitimlerimiz var. Her ay düzenli olarak eğitimlerimizi güncelliyoruz. Önce bireysel olarak kapasitemizi güçlendirmek, sonra kamu kurumları ve STK’lar ile uyum içinde çalışabilmek için bu eğitimleri çok önemsiyoruz. Şu anda Türkiye’nin her yerinde temsilciliklerimiz var. Her bölgede operasyona dahil olabilmemiz için ortak bir dil konuşmamız gerekiyor. Herkes nasıl müdahale edeceğini, hangi pozisyonda duracağını çok iyi biliyor.

Bodrum’da ve Muğla’da kaç gönüllünüz var?

Muğla’da 600 gönüllümüz var. Bodrum’da eğitim süreci devam eden 120 gönüllümüz bulunuyor.

Şu anda MAG-AME olarak eksikleriniz nedir?

Bizim şu anda bir koordinasyon merkezine ihtiyacımız var. Malzeme konusunda da yeterli olduğumuz söylenemez ama bu çok normal. Çünkü Bodrum’da çok yeni bir organizasyonuz. İstanbul, Datça ve Fethiye ekiplerinin malzemelerinden faydalanabiliyoruz. Önümüzdeki günlerde biz de ekipman konusunda yeterli duruma gelmeyi umut ediyoruz. Tabii bu malzemeleri evlerimizde değil, bir merkezde muhafaza etmek istiyoruz. Fakat şu an için bizim en büyük ihtiyacımız gönüllüler! Sayımız ne kadar çok olursa, başarı şansımız da o kadar büyük olur. 

Diyelim ki mahallemizde bir orman yangını çıktı. Mahalle Afet Gönüllüsü olarak ne yapmamız gerekiyor?

Duman gören Mahalle Afet Gönüllüsü, ilk iş olarak yetkili birimlere ihbar geçer. Daha sonra, çevre güvenliğini almak ve bilinçsiz şekilde müdahalede bulunanları ikaz etmek amacıyla bölgeye gider. İtfaiye ve Orman Bölge Müdürlüğü ekiplerine bölge hakkında bilgi verir. Küçük bir yangınsa, ekip olarak müdahale ederiz fakat kural olarak orman yangınlarında, Orman Genel Müdürlüğü’nden destek talebi gelmedikçe sahaya kesinlikle girmeyiz. Profesyonel ekiplere geri planda destek olmaya çalışırız. Yemek, su ihtiyacı, hortum açmak gibi ya da soğutma çalışmalarına destek veririz. Sıcak noktada kesinlikle çalışmayız. Çünkü bu bizim işimiz değil. Önce gönüllülerimizin can güvenliği gelir… Bizim kuralımız bu. Ekip olarak hareket etmek de ikinci önemli kuralımız.  Orman yangınında, bir gönüllümüzün sahada çalışma süresi ortalama 40 dakikadır. Bu süreye uygun olarak dönüşümlü ekipler halinde çalışıyoruz. Yangın bittikten sonra da biz geceyi alanda geçiriyoruz. Yangının tekrar başlama ihtimaline karşı, 10-14 kişilik bir ekip olarak hazır bulunuyoruz. Gün doğumunda son kontrollerimizi yapıp bölgeden ayrılıyoruz.

O zaman siz isimsiz ve görünmeyen kahramanlarsınız…

Biz, kahraman olmaya çalışmıyoruz. Bizim reklama da ihtiyacımız yok. Bu nedenle bir operasyon sırasında asla sosyal medya paylaşımı yapmayız, ya da fotoğraf paylaşmayız. Bilgi vermeyiz. Bizim tek amacımız, bir ağaç yanmasın, bir canlı yok olmasın!.. Yaşayabileceğimiz tek bir gezegenimiz var ve bizim ona sahip çıkmamız gerekiyor. Yanan bir dağı, Mahalle Afet Gönüllüleri olarak kurtarabilecek gücümüz yok. Fakat o dağa müdahale eden kamu kurumları ve STK’ları destekleyecek potansiyelimiz var. Afet müdahalesi, ancak ve ancak birlik ve beraberlikle başarıya ulaşır. Afet müdahalesinde rekabet olmaz. O müdahaleye katkıda bulunan herkes kahramandır bize göre.

Fiziksel olarak güçlü olmak mı gerek?

Hayır. Gönüllü olmak için fiziksel güç gerekmiyor. Sadece eğitim gerekiyor. En dip noktada ise izcilik ruhu var! Şu an ekibimizde çok fazla izci var. Birlik ve dayanışma ruhu, geçmişinde izcilik yapmış kişilerde oldukça fazla. Ben doğa için yapabileceklerimi 9 yaşında keşfettim. Doğayı, izcilik sayesinde sevdim. Kamp hayatıyla tanıştım. Ekip içinde çalışmayı öğrendim. Bugün ekibimizin güçlü duruşu, operasyonlarda başarılı olması, izcilik ruhundan geliyor.

Sizleri yürekten kutluyorum ve başarılar diliyorum.

Dünyanın bugün karşı karşıya kaldığı felaketler, gençlerin sorumluluğunda olmasa da bir şeyleri değiştirebileceklerine olan inançları bize umut veriyor. Gençlerin güçlü bir sesi var ve o sesi daha geniş kitlelere duyurabilmeleri için desteğimiz gerekiyor. Buna, mahallemizin afet gönüllüsü olarak başlayabilirsek ne mutlu bize!

Mahalle afet gönüllüsü olmak isteyenler magame.org.tr sitesi üzerinden başvurularını yapabilirler. Bodrum’daki ekibi ise sosyal medya üzerinden takip edebilirsiniz.